महडचा वरदविनायक

वरदविनायक (महड) हे रायगड जिल्ह्यातील गणपतीचे देऊळ आहे.अष्टविनायकात चौथा गणपती म्हणून महाडचा वरदविनायक ओळखला जातो. या गणपतीची एकदम जवळ जाऊन पूजा करता येते.

मंदिर या देवळाच्या चारही बाजूस चारहत्तींच्या मूर्ती आहेत. ८ फूट बाय ८ फूट असलेल्या या देवळाला २५ फूट उंचीचा कळस आहे. कळसाचा सर्वात वरचा भाग हा सोन्याचा आहे.पूर्वाभिमुख असलेल्या या मूर्तीच्या शेजारी सतत दिवा पेटवलेला असतो, असे म्हणतात की हा दिवा १८९२ पासून पेटता आहे.

 इतिहास हे देऊळ अष्टविनायकांपैकीएक आहे.या मंदिराचा जिर्णोद्धार झाला असला तरी मंदिराचा गाभारा पेशवेकालिन असून तो हेमांडपंथी आहे. हा गणपती पुरातन कालीन असल्याचे सांगितले जाते.गणेश येथे वरदविनायक (समृद्धी व यश देणारा ) या रूपात रहात असे. येथील मूर्ती स्वयंभू असून धोंडू पौढकर यांना ती येथील तलावात १६९० साली सापडली. १७२५ साली कल्याणचे सुभेदार रामजी महादेव भिवळकर यांनी येथे देऊळ बांधले व महाड गावही वसवले. आख्यायिका हे रायगड जिल्ह्यातील अष्टविनायकाचे दुसरे स्थान. महडच्या वरद विनायकाची देवालयाची स्थापना वेदप्रसिद्ध गृत्समद ऋषींनी केली अशी समजूत आहे. हजारो वर्षांपूर्वी हे ऋषी होऊन गेले. या ऋषींनी विनायकाची खडतर तप करून आराधना केली, तेव्हा श्रीविनायक त्यांच्यावर प्रसन्न झाले आणि वर माग म्हणाले, गृत्समदाने स्वतःची शुद्धी आणि आपल्या तपश्‍चर्येच्या स्थानी देवाचे कायमचे वास्तव्य या दोन गोष्टी मागितल्या आणि श्रीविनायकाने त्या दोन्ही मान्य करून तो त्या अरण्यात स्थिर झाला. ते अरण्य म्हणजेच महड होय. त्यामुळे या स्थानाला फार महत्त्व आलेले आहे. या देवळातली मूर्ती धोंडू पौडकर नावाच्या एका गणेशभक्ताला तिथल्या तळ्यात सापडली. तसा त्याला दृष्टान्त झाल्याचे म्हणतात. या मूर्तीची त्याने तळ्याजवळच्या ज्या कोनाड्यात स्थापना केली तो अखंड दगडाचा आहे. त्यावर नंतर देऊळ बांधण्यात आले. तेव्हापासून आजतागायत या देवळातला नंदादीप अखंडितपणे तेवत आहे, असे म्हणतात. देवळास पेशव्यांनी बरीच मदत केली आहे. गणपतीच्या पूर्वेस हरिहर गोसावी यांनी जिवंत समाधी घेतली होती. तपश्‍चर्या करण्याकरिता हे स्थान सर्वस्वी अनुकूल आहे. सभोवतालचा परिसर अत्यंत रमणीय आहे. हे मंदिर पूर्वेकडे तोंड करून आहे. देवळाच्या चारी बाजूंना हत्तीच्या दोन दोन मूर्ती कोरलेल्या आहेत. घुमटावर सोनेरी रंगाचा कळस आहे. घुमटावर वरच्या बाजूस नागाची नक्षी आहे. पाठीमागे तळे आहे. आतील बाजूस सभामंडप आहे. दोन्ही बाजूस कोनाड्यात गणपतीच्या दोन मूर्ती आहेत. प्रवेश करताना वरच्या बाजूलाही गणेशाची मूर्ती दिसते. बाहेरच्या बाजूस सभामंडप आहे. दगडी महिरपी नक्षीदार सिंहासनावर ही मूर्ती विराजमान झालेली आहे. या सिंहासनावर दोन हत्ती व मध्ये देवी आहे. मूर्ती दगडी असून, तिची सोंड डावीकडे झुकलेली आहे. अष्टविनायकांपैकी इतर स्थानांप्रमाणेच येथे उत्सव होतात. माघमधील चतुर्थीचा उत्सव फार मोठ्या प्रमाणात होतो. देवस्थानतर्फे राहण्याची व भोजनाच्या व्यवस्था होऊ शकते. भाडे भरून मंदिरामध्ये जागा वापरावयास मिळते. देवस्थानाला प्रथम छत्रपती शाहू महाराजांनी पहिली सनद करून दिली. कसे जावे मुंबई- पुणे रस्त्याने खोपोली एस.टी. स्थानकाच्या अलीकडे उजव्या हातास महडकडे जाण्याचा फाटा लागतो. एस.टी.ने गेल्यास पुणे-ठाणे गाडीने मुख्य रस्त्यावरच महडच्या फाट्यापाशी उतरावे. पुणे ते महड हे अंतर ८४ किलोमीटर एवढे आहे.