ओझरचा विघ्नेश्वर

विघ्नहर्ता (ओझर) हे पुणे जिल्ह्यातील गणपतीचे देऊळ आहे. हे देऊळ अष्टविनायकांपैकी एक आहे. अष्टविनायकातला सातवा गणपती म्हणजे ओझरचा विघ्नहर. या गणपतीला विघ्नेश्र्वर म्हणूनही ओळखले जाते. विघ्न म्हणजे कार्यात बाधा येणारी बाधा आणि हर म्हणजे दूर करणारा. इतिहास १७८५ मध्ये बाजीराव पेशव्यांचे भाऊ चिमाजीआप्पा यांनी हे देऊळ बांधून त्यावर सोनेरी कळस चढविला. उत्सव त्रिपुरी पौर्णिमेला येथे चार दिवस मोठा उत्सव साजरा केला जातो. गणेशोत्सवा व संकष्टी चतुर्थीला लोक दर्शन घेतात. आख्यायिका या अष्टविनायक स्थानी विघ्नासुराने सत्कर्मे करणाऱ्यांना अतिशय पीडा दिली. तेव्हा देवांनी पार्श्‍व नावाच्या ऋषींना पुढे करून या विघ्नासुराचे परिपत्य करण्याकरिता गणपतीची आराधना केली. गणपती पार्श्‍व ऋषींना प्रसन्न झाला तो याच ठिकाणी, असे पुराणात वर्णिले आहे. त्याने पार्श्‍व ऋषींचा पुत्र होऊन विघ्नासुराशी मोठे युद्ध केले व त्याला शेवटी शरण यावयाला लावले. विघ्नासुराने भक्तिपूर्वक गणपतीचे स्तवन करून देवाला विघ्नहर असे नाव घ्यावे अशी विनंती केली आणि गणपतीने ती मान्य केली. विघ्नेश्‍वर या नामाचा जे जप करतील त्यांना सर्व सिद्धी प्राप्त होतील. असे गणपतीने विघ्नेश्‍वराला सांगितले. नंतर देवांनी नैऋत्य दिशेला भाद्रपद शुद्ध चतुर्थीला मध्याहकाळी गणपतीची या स्थानी स्थापना केली. तेथील तीर्थात जे स्नान करतात, जे या क्षेत्राची यात्रा करतात ते गणपतीभक्त कृतकृत्य होतात.

सर्व अष्टविनायकांच्या स्थानात हे स्थान अतिशय रमणीय म्हणून प्रसिद्ध आहे. अष्टविनायकात श्रीविघ्नेश्‍वराला फार मोठा मान आहे. श्रीमंत बाजीराव पेशवे या गणेशाचे भक्त होते. विघ्ने दूर व्हावीत अशी इच्छा करणाऱ्यांनी या विघ्नहराची उपासना करावी. श्री विघ्नेहराचे देवालय पूर्वेकडे तोंड करून आहे. गाभाऱ्यात चारू बाजूंना छोटे कोनाडे असून, त्यात पंचायतनाच्या मूर्ती आहेत. श्रींच्या डावीकडे भिंतीवर कमलावर आरूढ अशी लक्ष्मी व उजवीकडे श्री विष्णूचे चित्र रेखाटलेले आहे. देवालय चारी बाजूंनी दगडी तटांनी बंदिस्त आहे. मुख्य देवाच्या मूर्तीसमोरच मंडप आहे. देवळाचा घुमट कलात्मक असून त्यावर शिखर व सोनेरी कळस आहे. प्रमुख देवळात शिरताना दोन्ही बाजूंना कोरलेले दगडाचे भालदार चोपदार उभे असलेले दिसतात. देवळाचा दर्शनी भाग कोरीव असून, त्यावर दोन ऋषींच्या मूर्ती कोरल्या आहेत. नदीकडच्या बाजूकडून देवळाकडे येताना प्रथम इनामदारांचा वाडा, नंतर महादेवाचे देवालय आणि नंतर पायऱ्या चढून विघ्नहराच्या मंदिरात येता येते. देवळाच्या समोर धर्मशाळा आहे. श्रीविघ्नेश्‍वराची मूर्ती स्वयंभू आणि पूर्वाभिमुख असून, डाव्या सोंडेची आहे. विघ्नहराची मूर्ती महिरपी डोलदार अशा कमानीत आहे. भाद्रपद व माघ चतुर्थी या दिवशी उत्सव साजरे होतात. मंदिराचा कारभार श्री विघ्नहर गणपती देवस्थान ट्रस्टतर्फे चालतो. भाविकांसाठी येथे खोल्या बांधलेल्या आहेत. भोजन, निवास आणि धार्मिक विधी यांची व्यवस्था होते. कसे जावे पुणे- नारायणगाव तेथून जुन्ननरला जाताना उजव्या बाजूला ओझरकडे फाटा फुटतो. तेथून ओझर ५ मैल आहे. देवस्थानच्या अलीकडे कुकडी नदीवर आता पूल झाला आहे. एस.टी. बस आहे. ओझर ते नारायणगाव हे अंतर १२ किलोमीटर तर पुणे ते ओझर हे अंतर ८५ किलोमीटर एवढे आहे.